W terminologii rachunkowej i fiskalnej funkcjonuje pojęcie amortyzacji, która jest definiowana w kategoriach kosztowych. Zarówno w prawie bilansowym, jak i podatkowym oznacza ona koszt związany ze stopniowym zużywaniem się środków trwałych bądź wartości niematerialnych i prawnych. Można wyróżnić trzy podstawowe metody amortyzacji, stosowane przez polskich podatników.

Czym jest amortyzacja podatkowa?

Pod pojęciem amortyzacji podatkowej należy rozumieć rozłożenie w czasie kosztów związanych z wprowadzeniem do przedsiębiorstwa określonych składników majątku - środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. W koszty podatkowe przedsiębiorstwa zalicza odpisy z tytułu zużywania się takich elementów. Dzięki amortyzacji podatkowej podatnik oszczędza pieniądze. W momencie zakupu środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych powinien on ustalić koszt zużycia ich w czasie. Dzięki temu będzie mógł dokonywać systematycznie odpisów amortyzacyjnych, według jednej z wybranych metod amortyzacji. Można wybrać amortyzację miesięczną, kwartalną lub roczną, jaka ma miejsce pod koniec roku podatkowego. 

Jakie istnieją metody amortyzacji podatkowej?

Generalnie w polskim prawie fiskalnym istnieją trzy różne metody amortyzowania środków trwałych:
• metoda degresywna,
• metoda liniowa,
• metoda naturalna.
Metoda degresywna amortyzacji nazywana również metodą malejącego salda, znajduje zastosowanie w przypadku środków trwałych, które są maszynami lub urządzeniami, jakie można zaliczyć do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków trwałych. Dotyczy ona także środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych. 

W przypadku degresywnej metody amortyzacji jej stawka się zmienia, wraz ze spadkiem wydajności środka trwałego i upływem okresu jego użytkowania. Najczęściej przyjmuje się w jej przypadku malejącą stawkę amortyzacyjną. Przez pierwszy rok stosuje się stawkę podaną w wykazie, ale pomnożoną o współczynnik, który maksymalnie wynosi 2,0. W kolejnych latach odejmuje się zgromadzone odpisy amortyzacyjne od kwoty netto używanego środka trwałego. Podatnik zmienia metodę degresywną na liniową z chwilą, gdy wartość rocznego odpisu okaże się niższa od wartości rocznego odpisu wynikającego z metody liniowej amortyzacji. 

Metoda liniowa jest zdecydowanie najbardziej popularną metodą amortyzacji środków trwałych. W jej przypadku podatnik zakłada, że przez cały czas użytkowania środka trwałego będzie się on zużywał w równomiernym trybie, dlatego zgodnie ze stawką, która nie powinna się zmienić przez cały okres amortyzacji, będzie regularnie dokonywał odpisów amortyzacyjnych. Wszystkie stawki zawarto w załączniku numer 1 do ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w ustawie z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych. Stawki są ustalane ściśle w oparciu o Klasyfikację Środków Trwałych. 

Podatnik indywidualnie wylicza koszty amortyzacji w metodzie liniowej. Roczną kwotę odpisu amortyzacyjnego wylicza się w formie iloczynu wartości środka trwałego i ustalonej procentowo rocznej stawki amortyzacji. Można dokonywać obniżenia stawki amortyzacji, nawet wielokrotnie. 

Oprócz metody liniowej klasycznej amortyzacji środków trwałych można dokonać amortyzacji metodą liniową przyspieszoną, w której ustala się stawkę amortyzacji indywidualnie, w przypadku kiedy nabyte środki trwałe są używane lub ulepszone, o ile zostały one wprowadzone do ewidencji przedsiębiorstwa po raz pierwszy. Poszczególne kategorie środków trwałych obowiązkowo mają posiadać przy tym minimalne okresy amortyzacji wynoszące:
• 24 miesiące - dla środków trwałych z grup 3, 4, 5, 6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, jeśli ich wartość początkowa jest mniejsza niż 25 tys. zł;
• 30 miesięcy - dla środków transportu;
• 36 miesięcy - dla środków trwałych z grup 3, 4, 5, 6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, jeśli ich wartość początkowa jest większa niż 25 tys. zł, ale mniejsza bądź równa niż 50 tys. zł;
• 60 miesięcy - dla środków trwałych z grup 3, 4, 5, 6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, jeśli ich wartość początkowa jest większa niż 50 tys. zł;
• 10 lat - dla budynków (lokali) niemieszkalnych, których stawka amortyzacyjna wynosi 2,5 proc., z wyjątkiem budynków trwale związanych z gruntem o charakterze handlowo-usługowym, wymienionych w rodzaju 103 Klasyfikacji i innych budynków niemieszkalnych wymienionych w rodzaju 109 Klasyfikacji, trwale związanych z gruntem, kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m3, domków kempingowych i budynków zastępczych, dla których okres amortyzacji nie może być krótszy niż 3 lata;
• 40 lat - dla budynków (lokali) niemieszkalnych, których stawka amortyzacyjna wynosi 2,5 proc., ale okres ten pomniejszany jest o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania, do dnia wprowadzenia do ewidencji ŚT oraz WNiP prowadzonej przez podatnika.

Metoda naturalna amortyzacji, czyli jednorazowa amortyzacja środków trwałych, dokonywana jest przez tzw. małych podatników albo początkujących przedsiębiorców, którzy w danym roku dopiero rozpoczęli wykonywanie działalności gospodarczej. Łączna kwota jednorazowych amortyzacji w jednym roku podatkowym nie może przekroczyć kwoty 50 tys. euro.